Chód jest jedną z najbardziej złożonych czynności ruchowych, kształtujących się w rozwoju ontogenetycznym człowieka. Obok biegu stanowi podstawową formę przemieszczania się. Większość dzieci zaczyna swoją przygodę z chodzeniem w okolicach pierwszych urodzin, ale norma w tym przypadku jest bardzo szeroka. Niektóre maluchy mogą zacząć chodzić już w wieku 9-10 miesięcy, podczas gdy inne potrzebują więcej czasu i zaczną samodzielnie chodzić dopiero po 18 miesiącach.
Wspięcie na palce albo chodzenie od paluszków może pojawiać się w momencie, kiedy dziecko zaczyna przyjmować pozycje stojącą i podejmuje pierwsze próby przemieszczania się. Często zdarza się, że dziecko korzysta ze wspięcia na palce mając potrzebę min. sięgnięcia po jakiś przedmiot, zobaczenia co leży na stole. We wczesnym okresie nauki chodzenia jest to forma zabawy stąd kaprysy i manieryzmy ruchowe. Dziecko uczy się obciążać stopę w różnych pozycjach co daje mu możliwość pracy nad równowagą i dobrym napięciem prostowników tułowia, a także kształtuje sklepienie stopy.
Obserwując sposób obciążania stóp u rocznego dziecka możemy zauważyć, że w czasie chodzenia kontakt stopy dziecka z podłożem odbywa się przez obciążenie całej stópki albo tylko przodostopia. W związku z tym, że miednica ustawiona jest jeszcze w dużym przodopochyleniu, to dla utrzymania równowagi maluch przenosi ciężar ciała na paluszki. Dopiero, kiedy mięśnie odpowiedzialne za stabilizację i pośrednie ustawienie miednicy wystarczająco się wzmocnią, maluchowi łatwiej jest przenieść ciężar ciała również na pietę i utrzymać równowagę. Dwuletnie dziecko potrafi wówczas rozpocząć krok unosząc tylko same paluszki, a dziecko, które ma trzy i pół roku potrafi już prawidłowo rozpoczynać krok akcentując go od kontaktu pięty z podłożem. Sposób chodzenia nabiera charakteru stałego około 7 roku życia i jest wynikiem wytworzonego w dzieciństwie, a później utrwalonego, stereotypu ruchowego.
Szukając przyczyn chodzenia na palcach należy rozważyć wpływ czynników egzo i endogennych w rozwoju dziecka.
Stosowanie u dziecka różnych „gadżetów” do nauki chodu i zabawy jest bardzo często czynnikiem przeszkadzającym, a nie ułatwiającym jego rozwój. Mowa jest tu przede wszystkim o chodzikach i jumperach, w których przebywające dziecko skacząc odbija się od podłoża z palców.
Zachęcanie dziecka do poruszania się za pomocą chodzika powoduje niefizjologiczne obciążenie kręgosłupa (podparcie w okolicach spojenia łonowego). Przemieszczanie się za pomocą chodzika lub skakanie w jumperach zaburza prawidłowe przetaczanie stopy. Jest to wyrażone w postaci odbicia z palców i przodostopia oraz co bardzo ważne, zakłóca naprzemienny charakter chodu poprzez odbijanie się z dwóch nóg. Ten ostatni czynnik ma duże znaczenie dla rotacji kręgosłupa, której jakość decyduje o prawidłowym wzorcu chodu i biegania. Tak jak chodzenie w chodziku uznajemy za kardynalny błąd tak również prowadzanie za rękę nie jest dobrym pomysłem. Nauka chodu na zasadzie prowadzenia za jedną lub dwie ręce nie uczy utrzymywania równowagi, pracy nad stabilizacja tułowia i prawidłowym obciążaniem kończyn dolnych. Wręcz przeciwnie, destabilizuje to układ obręczy barkowej, prowadząc do braku kontroli osi ciała i tym samym prowokując skrzywienie kręgosłupa.
Chód na palcach może stanowić wtórne zaburzenie wielu schorzeń min. o podłożu neurologicznym i ortopedycznym bądź może mieć charakter idiopatyczny określany jako toe walking.
Analizując problem chodu na palcach dziecka, w rozmowie z rodzicami należy zawsze zapytać jak przebiegał okres ciąży i porodu. Negatywne czynniki działające na płód w okresie życia płodowego jak i okołoporodowego mogą skutkować zaburzeniami rozwoju psychomotorycznego dziecka. Jednym z głównych konsekwencji działania czynników negatywnych na płód jest wcześniactwo i wynikająca z niego niedojrzałość różnych narządów wewnętrznych w tym ośrodkowego układu nerwowego i narządów zmysłu. Brak dojrzałości zmysłów, a dokładnie zmysłu dotyku, który jako jeden z pierwszych jest w pełni dojrzały w momencie rozwiązania prawidłowo przebiegającej ciąży może skutkować pojawieniem się obronności / nadwrażliwości dotykowej. W doświadczeniu klinicznym obserwuje się, że szczególnie wrażliwe dotykowo są szyja, przedramiona, twarz i stopy co pozwala łączyć tendencje chodzenia na palcach z wcześniactwem.
Problem chodu na palcach może wynikać również z dysfunkcji napięcia mięśniowego u dziecka. Dzieci z obniżonym napięciem w osi ciała poprzez wspięcie na palce i chodzenie na palcach generują wzrost napięcia mięśniowego co ułatwia im codzienne funkcjonowanie.
Mózgowe porażenie dziecięce jest jedną z najczęściej wymienianych przyczyn neurologicznych chodu na palcach. Chodzenie na palcach może być również zwiastunem dystrofii mięśniowej, neuropatii czuciowo-ruchowej, zaburzeń ze spectrum Autyzmu, ADHD, wrodzonym bądź nabytym przykurczem ścięgna Achillesa ale równie dobrze może nie świadczyć o żadnej wadzie w rozwoju dziecka. Zdarza się, że poprzez wspięcie na palce dziecko chce zwrócić na siebie uwagę i w ten sposób manifestuje siebie. Aktywność ta (wspięcie na palce) pojawia się również w stanie podekscytowania, zadowolenia. Zaburzenia trawienia, przejawiające się bólami brzucha i problemami z wypróżnianiem są kolejnym czynnikiem powodującym u dzieci chodzenie na palcach jako reakcja obronna na stymulację nadwrażliwych jelit.
Do zaburzeń funkcjonalnych wynikających z chodu na palcach zaliczamy:
Jeżeli nie mamy pewności czy sposób chodzenia naszego dziecka jest prawidłowy, albo widzimy, że dominuje chód na palcach powinniśmy skonsultować nasze dziecko u specjalisty. Pomocnym w pokierowaniu nas do odpowiedniego specjalisty (neurologa, ortopedy czy fizjoterapeuty, terapeuta integracji sensorycznej), będzie najczęściej lekarz pierwszego kontaktu. Im wcześniej zauważymy problem tym szybciej i skuteczniej będziemy w stanie mu przeciwdziałać i go wyeliminować.
